چەند پەیڤەكێن كۆرت ل سەر ڕوكنێ زەكاتێ 
چار شەمب 17 رمضان 1432 | نڤیسەر كوردستان 
رامانا زەكاتێ
* پەیڤا زەكات دزمانیدا ب رامانا زێدەهیێ و مشەبونێ و پاقژیێ و چاكیێ دهێت .
* دشەریعەتیدا ب رامانا چەند (حصەكا)مالێ ڤەبری یە دمالەكێ تایبەتدا ددەمەكێ دەستنیشانكریدا و تێتە دان ب هندەك رێكاندا .

حوكمێ زەكاتێ 
زەكات ئەركەكێ شەرعی یە ل سەر هەر یەكێ مەرج وشەرطێن زەكاتێ ژێ بگرن وئێكە ژ روكنێن دینێ ئیسلامێ، وفەرز بوونا وێ ب قورئان و حەدیسا هاتیە .ژوان دەلیلان : ((وَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّكَاةَ وَارْكَعُوا مَعَ الرَّاكِعِينَ (43البقرة))) نڤێژا بكەن وزەكاتێ بدەن ودەمێ پێغەمبەری (سلاڤێن خودێ لێ بن) موعاذ (رازی بونا خودێ لێ بت) فرێكریە یەمەنێ گوتێ : تودێ چیە نك گەلەكی ژ خودان كیتابانە بلا یەكەمین تشتێ تو بانگەوازی ودەعوێ دگەلدا دكەی پەیڤا شەهدەدانێ یە ……… ونڤێژن ………ئەگەر وان گوهداری بو گوتنێت تە كرن نیشا وان بدە كو هندیكە خودێ تەعالایە ل سەر وان فەرز كریە دانا زەكات وصەدەقاتا ژ ناف مالێ وان دێ ژ زەنگینێن وان هێتە وەرگرتن بو فەقیرێن وان ………((إِنَّكَ تَأْتِى قَوْمًا أَهْلَ كِتَابٍ فَادْعُهُمْ إِلَى شَهَادَةِ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ فَإِنْ هُمْ أَجَابُوكَ لِذَلِكَ فَأَعْلِمْهُمْ أَنَّ اللَّهَ قَدِ افْتَرَضَ عَلَيْهِم خَمْسَ صَلَوَاتٍ فِى كُلِّ يَوْمٍ وَلَيْلَةٍ فَإِنْ هُمْ أَجَابُوكَ لِذَلِكَ فَأَعْلِمْهُمْ أَنَّ اللَّهَ قَدِ افْتَرَضَ عَلَيْهِمْ صَدَقَةً فِى أَمْوَالِهِمْ تُؤْخَذُ مِنْ أَغْنِيَائِهِمْ فَتُرَدُّ فِى فُقَرَائِهِمْ فَإِنْ هُمْ أَجَابُوكَ لِذَلِكَ فَإِيَّاكَ وَكَرَائِمَ أَمْوَالِهِمْ وَإِيَّاكَ وَدَعْوَةَ الْمَظْلُومِ فَإِنَّهَا لَيْسَ بَيْنَهَا وَبَيْنَ اللَّهِ حِجَابٌ)) .رَوَاهُ الْبُخَارِى ……………. .


حوكمێ وی كەسی ئەوێ زەكاتێ نەدەت
ئەگەر ئەو كەسێ زەكاتێ نەدەت مەخسەدا وی ب نەدانێ كو نەفەرزە و وی باوەر ب فەرزیینیاوێ نینە هینگێ ئەو كەسە كافر بۆ وژ كافران تێتە هەژمارتن .ژ خو ئەگەر زەكات نەدا ژ سستاهی یان ژ بەخلی و طەماعیێ هینگێ نەدانا وی ب گونەهێن مەزن (كبائر) تێتە هەژمارتن .وپێغەمبەری (سلاڤێن خودێ لێ بن) ئینیەتا شەری دگەل مانعێن زەكاتێ كر وئەبو بەكری (رازی بونا خودێ لێ بت) شەرێ وان مروڤان كریە ئەوێن زەكاتێ نەدەن وشەرێ (حرب الردە) دگەل وان دا كریە ، دگوتنەكا خودا پێغەمبەر دبێژت : ((أمرت أن أقاتل الناس حتى يشهدوا أن لا إله إلا الله وأن محمدا رسول الله ويقيموا الصلاة ويؤتوا الزكاة)) فەرمان وئەمر ل من هاتیە كرن كو ئەز كوشتن وشەری دگەل خەلكیدا بكەم حەتاكو شەهدە بدەن ونڤێژا بكەن وزەكاتێ بدەن ……..)).
هەر خودان مالەك خودان سەروەت وسامان دەمێ زەكاتێ ژێ نەدەت هینگێ دێهێتە عەزاب دان دقەبریدا كو مالێ وی وەكی ئەژدەهایەكێ دوو بری سەر ئەسلەع لێ دهێت وب بنێ پێت ویڤە دێ خو تێ ئالینت حەتا دگەهیتە سەرێ وی ودێ ب ژەهرا خو پێڤەدەت دێ دەڤێ خو كەتە ددەڤێ خودان مالیدا وبێژتێ ئەزم مالێ تە ئەزم خزینا تە …….. ول روژا قیامەتێ دێ بیتە وەكی پرتێت پلێتێ تەمەتی دینارا ودێ هێتە شارهاندن ودێ پێ هێتە داغ دان وسوتن ………..

خێرا دانا زەكات وصەدەقاتان
خودایێ پاك وبلند گەلەك مەدحێن مروڤێن مەرد كریە وپێغعەمبەرێ وی ژی مەدح كارێن ڤان توخمە مروڤێن باش كریە و پێغەمبەر ب خوژی باشترین نمونەیە ل سەر ڤێ چەندێ وەكی هاتیە ڤەگوهاستنێ ژ ئەنەسی دەمێ دبێژت : ((كان أجود الناس بالخير من الريح المرسلة)) رواه البخاري ومسلم .
پێغەمبەرێ خودێ ژ خەلكی هەمیێ مەرد تر بو و مەردینیا وی زێدەتر لێ دهات ل وی دەمێ رەمەزان هاتبا وەكی وی هروبایێ ب قوەت لێ دهات بو دانا خێرا ……… .
مفایێ دانا خێرا ((ئێك ژ وان حەفت مروڤێن دچنە دبن سیبەرا عەرشێ خودێ ڤە مروڤێ خێرا بدەت ب دەستێ راستێ دەستێ چەپێ پێ نەحەسیێت ،بەرەكەت وزێدەهی دكەفتە دخێراندا : خێرەكا تەمەتی لبەكا قەسپێ بدە دێ خودێ بو تە خودان كەت شتی ئێك بەرخەكی بو خو روبیتەدكەت حەتا قەلەو لێ دهێت پاشی سەرژێكەت ب ڤی رەنگی دێ خێرا تە روبیتەكەت حەتا تەمەتی چیایەكی لێ دهێت ،مال ب دانا خێرا كێم نابن ،خێر غەزەبا خودێ دڤەمرینت ، نەساخێن خو دەرمان كەن ب خێرو صەدەقان)))

شەرطێن دانا زەكاتێ 
1. لازمە ئەو كەسێ زەكاتێ ددەت مروڤەكێ ئازاد بت نەكو عەبد بت .
2. لازمە مروڤەكێ موسلمان بیت .

شەرطێن وی مالێ زەكات لێ دكەڤیت
1. لازمە ژ وان صنف وجورێن كو زەكات لێ دكەفن .
2. لازمە نیصاب لێ بكەڤیت ئانكو گەهشتبیتە رادەكی كو زەكات لێ بكەڤیت
3. لازمە خودانێ مالی بت ومال یێ وی بیت چونكە ناچێبیت مروف پێش كەسەكێ ڤە وبێ وی زەكاتێ ژ مالێ وی بدەت .

صنف وجورێن وی مالێ زەكات لێ دكەڤیت
1. زێر وزیف (پارە).
2. حێشتر وچێل وپەز (میه وبزن).
3. گەنم وجەه وقەسپ و مێویژ (فێقی ودەرامەت).
4. مالێ ریكازی :ئەو مالێ جاهلی ئەوێ هاتیە ڤەشارتن دبن عەردیدا وەكی خزینە .

نصاب وقەرێ مالێ زەكات لێ دكەڤیت
1. زیڤ : (595)غرامێت زیڤی .
2. زێڕ
*(85)غرامێت زێرێ عیار (24)
*(97)غرامێت زێرێ عیار (21)
*(113)غرامێت زێرێ عیار (18)
هەر چل غراما غرامەكا زێری دێ بیتە زەكات بو نمونە : زەلامەكی (1)كیلویا زێرێ عیار (21) هەیە و سالەك ب سەرڤە چو هینگێ زەكات ل سەر واجب دبیت دێ پسیار كەت ل نك زێرنگرا دێ بێژتێ : ئەرێ كیلویا زێری ب چەندێ یە مەسەلەن گوتن ب (4)دەفتەرێن دولاریە هینگێ دێ هەر دەفتەرەكێ (دوو وەرەقە ونیفا) ژێ دەت ئانكو (4)دەفتەرا (10)وەرەقەێن دولاری زەكاتێ ژێ دەت .
پارێ داناتی : مروڤەكی ژ (15)وەرەقێن دولاری پتر هەبن وسالەك ب سەردا چوبیت هینگێ دێ زەكاتێ ژێ دەت ، وهەر دەفتەرەكا دولاری (دوو وەرەقە ونیڤێ دولارینە) وهەر (1)ملیونا پارێ عراقیێ نوكە (25)هەزار دینارێت پرێمەرن ، وب ڤی رەنگێ ……..

مالێ بازرگانی وتجارەتێ
ئەگەر سالەك ب سەر وی مالێ تجارەتێ چو بیت هینگێ لازمە زەكات ژێ بێتە دان وەكی : مروڤەكی فروشگەهەك یان محەلەكێ نەجاریێ یان مەجاریا …. یێ هەی ئەف مروڤە دێ دكانا خو هەمیێ جەرد كەت دگەل وان تشتێت ب دەین داینە خەلكی پاشینگێ‌ دێ تەقدیركەت وی تشتێ هەی ب سعرا وێ روژێ كانێ پارێ وی دێبیتە چەند دێ هند پارا دەت كە زەكات.
* خانیێ كرێ وسیارا كریێ وەكی تەكسی : خودانێ وێ ئەگەر ئەو پارێت نە خاربن كەمەصرەف ونیصابێ زەكاتێ تێدا بیت هینگێ لازمە زەكاتێ ژێ بدەت وەكی : مروڤەكی سیارەكا تەكسی یان خانیەكێ كریێ یێ هەی ، پارێت ژێ دهێن كە كرێ دێ دانیتە سەرێك حەتا ماوێ سالەكێ ئەم دێ بێژن ئەف پارە بونە (5)ملیون هنگێ دێ زەكاتا وی دەت كو (125)هەزار دینارن .
بەلێ ئەگەر پارێت كریا خانی خاربن هینگێ ئەو چ زەكاتێ نادەت چونكو وی چ نینە مادێ زەكاتێ ژ چ دەت .
* خانیێ تجاری وپارچێت (قطع)عەردی وسیارێت فروتنێ ئەگەر سال ب سەردا هاتن خودانێ وان دێ زەكاتێ ژێ دەت وەكی : مروڤەكی پارچەكا عەردی داناتیە بەر فروتنێ وبویە سالەك وهێشتا نەفروتیە هینگێ دێ زەكاتێ ژێ دەت ، دێ سەحكەتە جهێت عەقاری وپسیار كەت ئەرێ ئەف پارچا عەردی دێ ب چەندێ چیت مەسەلەن گوتنێ دێ ب (10)دەفتەرا چیت هینگێ ئەو دێ زەكاتا وان دەت كو دبیتە (25)وەرەقێن دولارینە .
* محەلێن صەرافا دێ فایدێ خو حسێب كەت ئەگەر سالەك ب سەردا چو بیت ونصابا زەكاتێ ڤێ كەت بیت هنگێ دێ زەكاتێ ژێ دەت .

زەكاتا حەیوانا
1. حێشتر: ژ پێنج حێشترا پتر زەكات لێ دكەڤیت ………….
2. چێل :ژ سیهـ چێلا پتر هەبیتن وەكی
ژ 1 حەتا 29 زەكا لێ ناكەڤیت .
ژ 30 حەتا 39 گولكەكێ ئێك سالی دەت كە وەك زەكات .
ژ 40 حەتا 59 گولكەكێ دوو سالی یە .
ژ 60 حەتا 69 چێلەكا دوو سالی یە .
ژ 70 حەتا 79 چێلەكا دوو سال دگەل گولكەكێ ئێك سال .ئانكو هەر سیهـ چێلا دێ گولكەكا مێ یان یا نێر دەت بو زەكاتێ و ژهەر چل چێلا دێ چێلەكا دوو سالی دەت حەتا هەژمارا چێلا دگەهیتە (120)چێلا وپتر هینگێ دێ (4)چێلا دەت بو زەكاتێ .
3. پەز : ژ 1 حەتا 39 زەكات تێدا نینە .
ژ40  حەتا 120 پەزەكێ دەت بو زەكاتێ .
ژ 121 حەتا 200 دێ (2)پەزا دەت .
ژ 201 حەتا 339 دێ (3) دەت .
ژ 400 حەتا 499 دێ (4) دەت . یەعنی هەر (100)پەزا یان بزنا دێ ئێكێ دەت ژ (200)بورین .

زەكاتا گەنم وجەهی
ئەگەر ئێكی پێنج بار هەبن یەعنی تەمەتی (647)كیلو غرامێت گەنمی هەبن هینگێ دێ زەكاتێ ژێ دەت ل وی دەمی دەمێ ددریت وئەگەر ئەف بەرێ چێ بوی ب ئاڤا بارانێ هات بیتە ئاف دان هینگێ هەر (10)تەنەكا تەنەكەكە ، ژ خو ئەگەر ب ئاڤا دەستی هات بیتە ئاڤدان وەكی ماتورا هینگێ هەر (20)تەنەكا تەنەكەكە بو زەكاتێ .
زەكاتا نیسك ونوك وهینگڤینی ………. خلاف تێدا هەیە دناف زانایێن موسلمانا ئەرێ دێ زەكاتێ دەت یان نە ؟ یا باشتر ئەگەر گەلەك هەبیتن بلا چەندەكێ ژ وی دەرامەتی بكەتە خێر بلا ناڤێ زەكاتێ لێ نەئینت . هەروەسا زێرێ ژنك دكەتە بەر خو ئەگەر ژ (85)غراما پتربیت یا باشتر ئەوە ئەو ژن زەكاتێ ژێ بدەت خو ئەگەر یێت وێ یێت جوانیێ و ل بەر خوكرنێ ژی بیت ، بەلێ ئەگەر زێرێت ژنكێ ژ حەدێ طەبیعی بوری وەكی (2)كیلو وپتر لازمە ل سەر وێ سالانە زەكاتێ ژێ بدەت .

ئەرێ زەكات دێ بو كێ هێتە دان ؟
خودێ تەعالا بو مە دەست نیشان كرینە ئەو كەسێن زەكات پێد چیت كو هەشت كەسن وەكی هاتی دقورئانا پیروزدا : ((إِنَّمَا الصَّدَقَاتُ لِلْفُقَرَاءِ وَالْمَسَاكِينِ وَالْعَامِلِينَ عَلَيْهَا وَالْمُؤَلَّفَةِ قُلُوبُهُمْ وَفِي الرِّقَابِ وَالْغَارِمِينَ وَفِي سَبِيلِ اللَّهِ وَابْنِ السَّبِيلِ فَرِيضَةً مِنَ اللَّهِ وَاللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ (التوبة60))) ((زەكاتا واجب بـۆ هەژارێن پێتڤی یێن چو نەیی دئێتە دان، وبـۆ وان بەردەست تەنگان ژی یێن هند نەبت كو تێرا وان بكەت، و بـۆ وان یێن زەكاتێ‌ كـۆم دكەن، و بـۆ وان یێن هەوە دڤێت دلـێن وان ب لایێ‌ خـۆ ڤە بكێشن یێن هەوە هیڤی هەی كو موسلمان ببن یان باوەرییا وان ب هێز بكەڤت یان مفای بگەهیننە موسلمانان، یان ژی خرابییا یەكی پێ‌ ژ موسلمانان بدەنە پاش، وزەكات بـۆ ئازاكرنا گەردەنا بەنییان دئێتە دان، وبـۆ هەڤڕكان دا ئەو نەخـۆشییا د ناڤبەرا وان دا پێ‌ بێتە چاككرن، وبـۆ وان یێن قەردارییێ‌ بارێ‌ وان گرانكری، وبـۆ شەڕكەرێن د ڕێكا خودێ‌ دا، وبـۆ وی ڕێڤنگی یێ‌ مال د دەستان دا نەمابت، ئەڤ لێكڤەكرنە تشتەكێ‌ فەرە خودێ‌ دانای. وخودێ‌ یێ‌ پڕزانایە ب وی تشتێ‌ مفایێ‌ بەنییێن وی تێدا، یێ‌ كاربنەجهە د ڕێڤەبرن وشریعەتێ‌ خـۆ دا)) .
دڤان مەسەلێن مە گوتین بەر فرەهیاكا درێژ هەیە د پەرتووكێن فقهیدا ئەو كەسێ بڤێت بەر فرەهی تشتەكی ژ زەكاتێ وجورێن وێ بزانیت

والحمد لله رب العالمين
نڤێسین
مەلا حسین نایف كواشی

منقووووووووووووووووول.... أحفاد الصلاح الدين الأيوبي : أخوكم ابوحسين مزيري
 Hafar~alqbor@nimbuzz.com 
حفار القبور في خدمتكم
 http://paradiseway.yn.lt 
طريق الجنه خاص لتحميل تكستات اسلاميه، مع قسم اللغة الكرديه 
http://ramadhan.yn.lt 
رمضان ، لتعرف اكثر عن شهر رمضان، مع قسم اللغة الكرديه
 اذا أعجبك موضوع من موضوعاتى ..فلا تشكرنى ولكن أدع لي (في ظهر الغيب)
 ملاحظه : كل ملفات منقوله ومنسوخ